Unieszkodliwianie materiałów niebezpiecznych – dlaczego jest takie ważne?

Materiały niebezpieczne są jednym z największych zagrożeń dla środowiska naturalnego. Ich niewłaściwe użytkowanie i składowanie jest jedną z najczęstszych przyczyn skażenia powietrza, wód powierzchniowych i gruntowych, a także gleby. Do usuwania większości substancji zaliczanych do tej kategorii konieczne jest stosowanie specjalnych metod zbierania, transportowania i utylizacji.

Rodzaje odpadów niebezpiecznych i stwarzane przez nie zagrożenia

Odpady zaliczane do niebezpiecznych stanowią szczególne źródło zagrożenia dla ludzi i zwierząt, a także środowiska naturalnego ze względu na swoje właściwości fizyko-chemiczne. Substancje, które wchodzą w skład odpadów niebezpiecznych, mają szereg cech, które sprawiają, że ich wpływ na otoczenie może być bardzo duży i prowadzić do trudnych do usunięcia skażeń. Mogą one wchodzić w reakcje z innymi substancjami chemicznymi, powodując powstawanie toksycznych gazów czy oparów substancji żrących. W wielu przypadkach są łatwopalne, mogą eksplodować albo działać w dłuższym horyzoncie czasowym np. wywołując zniszczenia korozyjne różnych materiałów i konstrukcji. Jednym z większych problemów związanych z odpadami niebezpiecznymi jest ich bezpośredni wpływ na życie i zdrowie

– działanie żrące, drażniące czy wręcz trujące, a także przyczynianie się do rozwoju różnych chorób, zwłaszcza nowotworowych – wyjaśnia przedstawiciel firmy EKOPROD, zajmującej się gospodarką odpadami i ich skuteczną utylizacją.

Klasyfikacja odpadów niebezpiecznych jest prowadzona w oparciu o kryteria związane ze sposobem ich powstania, cechami przesądzającymi o tym, że stanowią zagrożenie, a także faktem, że zawierają określone substancje chemiczne. Wśród odpadów niebezpiecznych można znaleźć m.in. niezwykle toksyczne polichlorowane bifenyle (PCB) używane jako izolatory w transformatorach czy kondensatorach, oleje odpadowe, czyli przepracowane oleje – silnikowe i przekładniowe, ale także smary lub czynniki hydrauliczne używane w układach hydrauliki siłowej. Za odpady niebezpieczne są uważane także odpady medyczne i weterynaryjne, które zawierają np. odczynniki farmaceutyczne, tkanki ludzkie i zwierzęce, w tym zainfekowane mikroorganizmami, a także wszelkiego rodzaju pozostałości leków, opakowania po odczynnikach czy substancjach przekazywanych do badania. Odpadem niebezpiecznym są osady powstające w procesach oczyszczania ścieków. Do grupy tej są zaliczane również substancje emitowane do środowiska w wyniku awarii przemysłowej, w tym np. wycieku, pożaru albo eksplozji. W rozumieniu przepisów do odpadów niebezpiecznych zalicza się też odpady metali – choć w tym przypadku specjalne zasady postępowania mają na celu przede wszystkim zmniejszenie strat powodowanych nielegalnym obrotem (poza groźnymi metalami alkalicznymi – np. litem), a także pojazdy wycofane z eksploatacji oraz ich podzespoły, jak również zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, w tym zużyte urządzenia chłodnicze oraz materiały, w których jest zawarty dwutlenek tytanu. Do kategorii odpadów niebezpiecznych należą także baterie, akumulatory, świetlówki i żarówki energooszczędne, a ponadto przeterminowane leki, środki ochrony roślin oraz azbest.

Metody utylizowania odpadów niebezpiecznych

Unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych jest prowadzone w sposób, który zależy od zawartych w nich substancji. Celem utylizacji może być ich bezpieczne składowanie, czyli prowadzone w taki sposób, by nie zagrażały one już w żaden sposób środowisku naturalnemu, a także recykling, czyli odzysk zawartych w nich substancji, które można wykorzystać w inny sposób, jak również wykorzystanie zmagazynowanej w nich energii. Szeroko stosowanymi przy neutralizacji odpadów materiałów niebezpiecznych rozwiązaniami jest również unieszkodliwienie odpadów przez zmianę ich struktury fizyko-chemicznej oraz unieszkodliwienie biologiczne prowadzące do przekształcenia w związki, które nie stwarzają zagrożenia.

Metody utylizacji substancji niebezpiecznych zawartych w odpadach dzieli się tradycyjnie na kategorie związane ze stosowanymi procesami. Używane są metody fizyczne polegające na zmianie struktury odpadów – jak separacja, mieszanie, zmiana zagęszczenia czy zestalanie. W wielu przypadkach działania te są jedynie wstępem do dalszej obróbki. Kolejną grupę sposobów unieszkodliwiania odpadów stanowią metody chemiczne. W ich przypadku najczęściej stosuje się m.in. neutralizację, sedymentację, utlenienie albo reakcje redukcji, a także elektrolizę lub hydrolizę. Wykorzystuje się metody fizyko-chemiczne – np. zestalanie spoiwem hydraulicznym, dezynfekcję bądź procesy fotochemiczne. Efektywne są też procesy termiczne – często używana piroliza albo spiekanie.

Skuteczne eliminowanie odpadów materiałów niebezpiecznych jest jednym ze sposobów na ochronę środowiska naturalnego, a także dbania o życie i zdrowie ludzi i zwierząt wystawionych na ich działanie. Warto pamiętać, że przestrzeganie odpowiednich procedur i korzystanie z usług firm mających pozwolenie na prowadzenie działalności w tym zakresie jest obowiązkiem zarówno osób prywatnych, jak i przedsiębiorstw czy instytucji.